Bemmel Ressen Haalderen

Geschiedenis, tabaksteelt: Hagelslag in de tabak in 1808

Lokatie: Tiel
Archiefblok
Inventarisnr

 

Op 7 augustus 1808 vindt er in de Overbetuwe een hevig onweer plaats, welke gepaard gaat met een enorme hagelbui. De gevolgen van deze hagelbui voor het gewas op de velden is zo groot, dat de schout en buurmeesters van Herwen en Aerdt en Pannerden (toen een onderdeel van het schoutambt Overbetuwe) terstond de onderstaande brief naar de ambtman George van Randwijk stuurde[1].

Schout, buurmeesteren van Herwen en Aardt en Pannerden
aan
De heer George Graaff van Randwijk 

Mijn Heer!

            De schout en buurmeesteren kunnen niet nalaten om U te berigten den toestand van het schromelijke onweder en daarop gevolg dezes schrikkelijken hagelschlag in de avond van den 7 augustus is voorgevallen waardoor aan veele huyzen in Herwen en Aerdt door de schrikkelijke groote hagelsteenen niet alleen de glaazen zijn ingeslagen maar aan de inwoonders grooten schrik en vrees veroorzaakte zodanig dat men zig voorstelden dat de wereld zoude vergaan en is van dit gevolg geweest dat veele armen dagloonders inorme schaden aen den tabak geleden hebben alsmede veele schaeden aan de te veld staende koornvrugten is geschied waar van wij tevens hier bij aan U overgeven eene zeer betmoedige beden dat het U behage moge om het daarheen te reguleren dat deeze ongelukkige in het een of andere lenige remissie bekomen.

            Mijn Heer!

U onderdanige en
gehoorzame dienaar
C.  Verhoeven namens de buurmeesteren

De ambtman reageert al op 11 augustus door een gedetailleerd verslag te vragen omtrent de geleden schade. Hij wenst twee lijsten, één lijst met een opgave van ingezetenen die door de ramp in staat van armoede geraakt zijn, met daarbij aangegeven hoe groot die schade is en waaraan geleden, en de andere lijst een opgave van ingezetenen die, dan wel niet in staat van armoede zijn gebracht, maar toch achterop geraakt zijn door de geleden schade.

Dat niet iedere schout daar even snel op reageert blijkt als de ambtman op 23 december de schout en buurmeesters van Bemmel nog moet aanmanen om de opgave van de schade in te leveren.

Het overzicht van de schaden in de verschillende kerspelen blijkt uiteindelijk als volgt te zijn:

schade van in staat van armoede geraakte inwoners

schade van ernstig achterop geraakte inwoners

Herwen

1424

3317

Aardt

714

2100

Pannerden

736

1503

Angeren

1296

Doornenburg

  678

Gendt

725

4899

Erlecom

540

Bemmel

4239

Doornik

178

95

Lendt

840

240

Uit dit overzicht blijkt dat niemand in Bemmel in staat van armoede is geraakt (of heeft de schout niet de moeite genomen om dit te melden?). Zo te zien heeft men in vergelijking met andere kerspelen wel veel schade geleden.

Lijst Bemmel:

Wed H Smits tabak en koren

240

H. Peters tabak en koren

375

B. Kuster tabak en veldgewas

263

M. Vestrijff tabak en veldgewas

231

Wed. J. Huisman tabak en veldgewas

173

J. Polman tabak en veldgewas

173

Jac. Hendriks tabak en veldgewas

131

W. de Logt tabak

140

Janus Alofs tabak

161

H. Termeer tabak

359

H. van Lem tabak

30

J. Teunissen veldgewas

4

T. Jansen veldgewas

62

G. Burgers tabak

113

J. Jansen veldvruchten

5

N. Janssen tabak

18

G. Buurman veldgewas

15

G. Roelofs tabak

40

J. Hendriks tabak en veldvruchten

147

G. van Dieden veldgewas

100

J. Berns veldgewas

5

P. Hugen veldvruchten

25

Jan Brands tabak en veldvruchten

55

G. Bloem tabak

50

Seb. Arts tabak en veldvruchten

103

Jurrien Wannet veldvruchten

3

A. Wieland tabak

122

D. Berns tabak

104

Egb. Janssen koren

90

H. Huisman tabak

80

H. Rikken veldvruchten

12

J. Goris, A. Freriks tabak en veldgewas

151

J. Nas veldgewas

30

D. Janssen tabak

50

G. van Oppenraay veldgewas

90

E. Burgers tabak

15

H. van Oppenraay veldgewas

35

L. van Alphen, Uutzelaar veldgewas

300

L. van Alphen, D. Derksen veldgewas

50

L. van Alphen veldgewas

70

L. van Alphen, M. van de Kemp veldgewas

10

4230

 

Uit dit overzicht blijkt dat 24 van de 41 (bijna 60%) die schade hadden, tabak verbouwde. Dit is ca 1/5 deel van alle tabaksteler van dat moment: in het jaar 1812 waren nl. 113 tabakstelers[2].

Of de getroffenen op een of andere manier schadeloos gesteld zijn dan wel geen of minder pacht hoefden te betalen is helaas niet terug te vinden. Gezien de reactie van de ambtman ligt dit wel in de lijn der verwachtingen.


[1] Zie archief Polderdistrict Overbetuwe, inv. Nr. 1383

[2] Zie H.K. Roessingh: Inlandse tabak, pag 549.

error: Rechter muisknop uitgeschakeld!!